Ucieczka od wolności

W rzeczy samej, gdy obserwujemy zjawisko ludzkich decyzji, uderza nas, jak dalece ludzie się mylą, uważając za „swoje” decyzje to, co w istocie jest uleganiem konwencji, obowiązkom albo zwyczajnej presji. Wydaje się niemal, że „autentyczna” decyzja jest stosunkowo rzadką rzeczą w społeczeństwie, które w decyzji indywidualnej chciałoby widzieć fundament swojej egzystencji.

W czym tkwi istota popędów sadystycznych? Znowu nie jest to chęć zadawania bólu drugim. Wszelkie znane nam różnorodne postaci sadyzmu sprowadzają się do jednego istotnego impulsu, mianowicie chęci całkowitego owładnięcia drugą osobą, zrobienia z niej bezwolnego obiektu naszej woli, absolutnego dominowania nad nią, stania się jej Bogiem, który może uczynić z nią, co mu się żywnie podoba. Poniżyć człowieka, zrobić zeń niewolnika – oto środki do tego celu, skoro zaś nie ma większej mocy nad innym człowiekiem, jak zadawać mu ból i zmuszać go, aby poddawał się cierpieniu bez możności obrony, najradykalniejszym środkiem będzie sprawić, by cierpiał. Rozkosz zupełnego opanowania drugiej osoby (lub innych żywych obiektów) jest najistotniejszą treścią popędu sadystycznego.

Egoizm jest rodzajem chciwości. Jak wszelka chciwość, zawiera w sobie element nienasycenia, wskutek czego nie prowadzi nigdy do rzeczywistej satysfakcji. Chciwość to otchłań bez dna, wyczerpująca wszystkie siły człowieka, który nieustannie stara się zaspokoić swe potrzeby, ale nigdy nie osiąga satysfakcji. …Egoista, mimo iż zawsze pochłonięty gorliwie własną osobą, nigdy nie bywa usatysfakcjonowany, jest wiecznie niespokojny, wiecznie ogarnięty lękiem, czy aby dosyć zdobędzie, czy czegoś nie przegapia, czy nie zostanie czegoś pozbawiony. Nęka go zazdrość w stosunku do każdego, kto mógłby mieć więcej.

Istnieje tylko jedno możliwe, twórcze rozwiązanie dla złączenia zindywidualizowanego człowieka ze światem: aktywna solidarność z wszystkimi ludźmi, spontaniczna działalność, miłość i praca, dzięki którym człowiek zjednoczy się na nowo ze światem, już nie z pomocą pierwotnych więzi, lecz jako wolna i niezależna jednostka.