"Wolność kocham...". Recenzja "Ucieczki od Wolności" E. Fromma

Wielkie było moje pragnienie, by zapoznać się z lekturą Ericha Fromma. Książka została mi polecona przez znajomego, który jest socjologiem, wcześniej czytałem x Józefa Tischnera, znałem poglądy o "nieszczęsnym darze wolności". Co więcej, zapoznałem się z poglądami Emila Ciorana, rumuńskiego eseisty, lektura Fromma miała być dopełnieniem.

Polecam "Ucieczkę do wolności" wszystkim Polakom, gdyż jako Naród w moim odczuciu jesteśmy w rozdwojeniu. Rozdwojenie zachodzi pomiędzy ucieczką do wolności i stałym poczuciem zagrożenia. Erich Fromm zaproponował pozycję, która Narodowi pozwoli przeżyć katharsis.
Erich Fromm napisał dzieło socjologiczne, które ma stanowić odpowiedź na pytanie, w jaki sposób ludzie dobrzy zaczynają popierać kogoś / lidera / postać charyzmatyczną, która chce zniszczyć świat. Erich Fromm, już na wstępie sięga po zbiór poglądów Johna Deweya. Ja uznałem to sięgnięcie po poglądy Deweya za ważne, z punktu spojrzenia na konstrukcję książki stanowi klucz. Wcześniej czytywałem Deweya, ten progresywista wpłynął na poglądy Fromma.

Erich Fromm w "Ucieczce do wolności" podważa pewne rzeczy, kwestie uważane za pewniki. Termin zasadniczy u pisarza urodzonego we Frankfurcie / Men to wolność. Niemiec sięga po nieskomplikowane mity, by pozwolić / ułatwić Czytelnikowi zrozumienie zjawisk socjologicznych, jednym z nich będzie "wygnanie Adama i Ewy z raju".
U Fromma nabranie świadomości przez Człowieka, co obrazuje "zerwanie jabłka" oznacza początek nieszczęść. Termin "wolność" u Fromma jest pozytywnym zjawiskiem, choć wiąże się z szeregiem dylematów, może przytłoczyć.

Socjolog z Frankfurtu mówi o wolności jednostki. Dla mnie zarysowanie przez Fromma faktu, że nie zawsze była ona tak szeroko pojmowana, jak dziś, było istotne. Niemiec stwierdza, że jednostka może przehandlować wolność za iluzoryczne poczucie bezpieczeństwa. Wolność jest trudna, popadamy w sadomasochizm społeczny. Poddajemy się czemuś większemu od nas, zrzekamy się samodecydowania. Na wykładach z prawodawstwa spotkałem się już wcześniej z poglądami Gustava Radbrucha, jego koncepcją ustawowego bezprawia. Dygnitarze niemieccy zrzekli się wolności na rzecz poddania wyższej sile. Znam historię i rozumiem, co Fromm nakreśla, że przywódcy III Rzeszy na procesach w Norymberdze zwalniali się z odpowiedzialności za swoje czyny, kiedy stwierdzali, że wypełniali rozkazy, stosowali prawo.

Kolejne słowo-klucz to "prosta ideologia". Zauważam, że człowiek już nie chce samodzielnie myśleć, chce rozlać się, stawać się częścią czegoś większego. Sadyzm u Fromma stanowi chęć zniszczenia wszystkiego, co inne, obce, niezrozumiałe. Czytałem o dwóch przeciwstawnych tendencjach, o sadyzmie i masochizmie, które przeżywa jednostka.

Erich Fromm mówi o procesie wybierania. Zauważyłem, że w wielu Rodzinach dzieci mają podyktowane odgórnie, co mają zrealizować, zwalniane są także z konsekwencji błędnych decyzji. Człowiek, który nie uczy się od najmłodszych lat odpowiedzialności, któremu odgórnie narzuca się pewne kwestie, będzie bardziej, mocniej poddany na manipulacje.

Kolejny termin-klucz u Fromma to "rytuał". My jako Naród braliśmy udział w rytuałach, częstokroć je krytykowaliśmy. Społeczeństwo było podzielone w kwestii rytuału miesięcznic smoleńskich. Mamy rytuały religijne i patriotyzm konstytucyjny.

Dziś w Polsce żyję w trudnej rzeczywistości, post COVID-19. Zwracam uwagę, że to sytuacja idealna, by społeczeństwo uciekało od wolności. Niemiecki filozof nie zostawił mnie jednak bez pomocy, udzielał cennych wskazówek, które mają sprawić, bym dojrzewał do bycia wolnym.

Reasumując, lekturę Ericha Fromma przyjąłem jako przestrogę przed tym, że gdy wybór jest zbyt duży, może być przytłaczający. Wiedziałem po lekturze esejów Ciorana i po zapoznaniu się z pracami x Tischnera, że termin "wolność" to wymagające, wiążące się z podjęciem wysiłku, trudne, jednak dobro. Po przeczytaniu lektury Fromma wiem, że dla polskiego społeczeństwa, dzieło Niemca może być formą szczepionki przeciwko niekorzystnym zjawiskom, które zachodziły w ostatnich latach.
Uwielbiam czytać książki, podobnie jak tworzyć własne teksty, dlatego też z racji, że uznałem "Ucieczkę od Wolności", sięgnę po kolejne dzieła Niemca.
Erich Fromm, który w latach 1942–1951 wykładał w Bennington College w stanie Vermont, profesor psychologii Szkoły Medycznej przy Narodowym Uniwersytecie Autonomicznym Meksyku, gdzie także założył własny instytut psychoanalityczny, nęci mnie kolejnymi dziełami. Polecam sobie i Państwu książki Fromma, takie jak "O sztuce miłości", "Zerwać okowy iluzji. Moje spotkanie z myślą Marksa i Freuda", "Anatomia ludzkiej destrukcyjności", "Mieć czy być?". Wszystkie te książki, dostępne w języku polskim, znajdują się na mojej książkowej liście lektur.