Motywacja i osobowość

Normalne przystosowanie przeciętnego, rozsądnego, zrównoważonego człowieka implikuje stałe i skuteczne odrzucanie wielu głębokich aspektów natury ludzkiej, zarówno wolicjonalnych, jak i poznawczych. Dobre przystosowanie do świata oznacza bowiem rozszczepienie danej osoby, ponieważ odwraca się ona od wielu spraw związanych z nią samą jako niebezpiecznych. Niemniej staje się od teraz oczywiste, że czyniąc tak wiele – traci, gdyż te głębię są również źródłem wszystkich jej radości, zdolności do bawienia się, kochania, śmiania, a także, co dla nas najważniejsze, do bycia osobą twórczą. Chroniąc się przed piekłem w sobie, odcina się zarazem od nieba. W skrajnym przypadku mamy więc osobę w obsesyjną, nudną, skąpą, sztywną, oziębłą, opanowaną, ostrożną, która nie potrafi się śmiać ani bawić, kochać, być niemądrą, główną czy dziecinną. Jej wyobraźnia, intuicja, łagodność, emocjonalność są zazwyczaj stłumione lub wypaczone.

Musimy przynajmniej uznać nieuchronność przemocy jako części istoty człowieka, choćby dlatego, że potrzeby podstawowe są bezwzględnie skazane na zdarzające się od czasu do czasu frustracje, a wiemy, że gatunek ludzki jest skonstruowany w ten sposób, że całkiem zwyczajnymi konsekwencjami takich frustracji są przemoc, gniew, odwet.