Dociekania psa

Wszystko to sobie otwarcie wyznaję, nawet z pewną przyjemnością. Gdyż głębszą przyczyną mej naukowej nieudolności wydaje się pewien instynkt, i to doprawdy niezgorszy instynkt. Gdybym chciał się przechwalać, mógłbym powiedzieć, że ten właśnie instynkt zniszczył moje zdolności naukowe, gdyż byłoby czymś co najmniej niezwykłym, gdybym ja, który w zwykłych sprawach codziennego życia, nie należących z pewnością do najprostszych, wykazuję znośną inteligencję, a zwłaszcza doskonale rozumiem jeśli nie samą naukę, to w każdym razie uczonych, o czym świadczą uzyskane przeze mnie wyniki – miał być już z góry niezdolny do wzniesienia łapy choćby nasz pierwszy szczebel drabiny naukowej. Ten sam instynkt, być może właśnie w imię nauki, lecz innej nauki niż ta, którą się dzisiaj uprawia- najwyżej nauki, sprawił, że cenię wolność bardziej niż cokolwiek innego. Wolność! Oczywiście taką wolność, jaka jest dzisiaj możliwa – mizerną roślinkę. Zawsze jednak wolność, zawsze jednak coś.

Oczywiście i na tym polu nauka nie pozostawała bezczynna, nauka o muzyce jest, o ile mi dobrze wiadomo, może jeszcze bardziej rozbudowana niż nauka o pożywieniu, a w każdym razie opiera się na solidniejszych podstawach. Wynika to stąd, że można na tym polu pracować bardziej beznamiętnie niż na tamtym oraz że chodzi tu głównie o zwykłe obserwacje i ich systematyzację, tam zaś przede wszystkim o praktyczne wnioski. Z tej to przyczyny nauka o muzyce cieszy się większym poważaniem niż nauka o pożywieniu, ale też właśnie dlatego nie zdołała nigdy tak głęboko przeniknąć w lud jak ta druga. Ja również do chwili, gdy usłyszałem głos w lesie, miałem dla nauki o muzyce mniej zrozumienia niż dla jakiejkolwiek innej. Wprawdzie już przygoda z psami muzykami zwróciła na nią moją uwagę, lecz byłem wówczas jeszcze zbyt młody niełatwy jest również sam dostęp do tej nauki, uchodzi ona za szczególnie trudną i zamyka się wyniośle przed tłumem.

– Dziś przeczę oczywiście wszelkim tego rodzaju spostrzeżeniom i przypisuję je swemu ówczesnemu przedrażnieniu, lecz jeśli nawet było to złudzenie, to jednak ma ono w sobie coś wspaniałego, jest jedyną, jeśli nawet pozorną rzeczywistością, jaką ocaliłem dla tego świata z okresu mego głodowania, i pokazuje przynajmniej, jak daleko możemy zajść całkowicie wychodząc z siebie.

Ostatnie nadzieje ulatniały się, ostatnie pokusy, miałem tutaj nędznie zginąć, jaki sens miały moje dociekania, dziecięce próby rodem ze szczęśliwego świata dzieciństwa, tu i teraz wszystko działo się serio, tutaj moje dociekania mogłyby dowieść swej wartości, lecz gdzieś się one podziały? Był jedynie bezradny, na próżno kłapiący zębami pies, który wprawdzie w kurczowym pośpiechu wciąż jeszcze bezwiednie zraszał ziemię, lecz nie mógł już przywołać z pamięci choćby najkrótszego z całego bez liku magicznych zaklęć, nawet małego wierszyka, z jakim noworodki chowają się pod brzuchem matki. Miałem uczucie, jakby nie dzieliła mnie od mych braci odległość krótkiego biegu, lecz jakbym był od wszystkich nieskończenie daleko i jakby miał umrzeć wcale nie z głodu, lecz w wyniku mego osamotnienia.