Cytaty - Józef Stanisław Tischner

Melancholia jest rozpaczą, która nie zdążyła dojrzeć. Czas rozpaczy jest czasem bez jutra. Czas melancholii jest czasem degradującego się jutra.

Nie ma innej odpowiedzi na proces sekularyzacji, jak wydobycie na jaw całej istoty rzeczy. Bo przecież jest rzeczą nie do pomyślenia, żeby ludzie powszechnie odrzucali Nowinę, która jest dobra. (…) Może nie jest im przedstawiona jako Dobra Nowina? Może tutaj jest problem? Teraz cała troska Kościoła na tym w gruncie rzeczy polega, żeby on był tym, czym naprawdę jest. Żeby sam siebie nie chował za szatami, które przed ludźmi kryją jego prawdziwą istotę.

Soborowa radość to trochę jak radość lekarza, który odkrył lekarstwo. Nie choroba sprawiła mu radość, lecz lekarstwo. […] Bo Sobór w gruncie rzeczy usiłował sprowadzić Kościół z powrotem w wymiary ewangeliczne. I myślę, że to właśnie było źródłem entuzjazmu – że jeśli się dobrze opowie ludziom Ewangelię, to nie ma siły, żeby jej nie przyjęli…

Nie jest prawdą, że kryzys Kościoła zaczął się po Soborze. Kryzys Kościoła zaczął się o wiele wcześniej i Sobór miał być odpowiedzią na kryzys. (…) Kościół tracił na znaczeniu na każdym poziomie życia społecznego, a nawet religijnego. Jeśli chodzi na przykład o naukę, nie przyjmował do wiadomości najważniejszych osiągnięć myśli nowożytnej. Spór z Galileuszem w gruncie rzeczy ciągle trwał. Jeśli chodzi o sferę polityczną, Kościół nie wiedział, jak pogodzić się z demokracją, a szczególnie z ideą praw człowieka. W dziedzinie religijnej rosło zainteresowanie innymi religiami. Inaczej niż w średniowieczu, w czasach nowożytnych żaden wielki prąd umysłowy nie zrodził się z wnętrza Kościoła. Kościół przypominał przed Soborem muzeum, które żyło przede wszystkim swoim własnym życiem wewnętrznym.

Spory o władzę sprawiają, że widok istoty Kościoła może się całkiem zamazać. Całą uwagę obserwatorów pochłoną pojęcia drugo- i trzeciorzędne. Bóg preambuły zastąpi Boga Ewangelii, prawo natury zepchnie w cień prawo Ewangelii, świętość życia przysłoni świętość dobrej woli człowieka, godność narodu pochłonie godność każdej osoby ludzkiej. Ludzie będą pytać: gdzie jest Kościół i jego łaska? A Kościół skryje swą łaskę w cieniu sporów o politykę, jakby zbawienie potrzebowało polityki, a nie polityka zbawienia.

[Moje chrześcijaństwo to] chrześcijaństwo księdza Konstantego Michalskiego, księdza Kłósaka, księdza Michała Hellera, księdza Pietraszki, księdza Wojtyły. Przede wszystkim świat ludzi, którzy idą przez życie dobrze czyniąc i nie potępiając swoich bliźnich. Świat zakonnic harujących jak dzikie osły, moich kolegów księży, którzy chcą dać ludziom wszystko, co potrafią. Ale to jest też świat szukających […], którzy chodzą wokół Kościoła, bo czują w nim światło, ale nie potrafią przejść tej brudnej kościelnej ściany dzielącej ich od światła. Próbuję czyścić tę ścianę.

Źródła niepokoju [o polski Kościół] tak naprawdę nie są poważne. Nie ma mowy o tworzeniu się jakiejś herezji. To nie są czasy Lutra i protestantyzmu w Niemczech. Niemniej, niepoważne przyczyny mogą prowadzić do bardzo poważnych następstw, tj. do odchodzenia ludzi od Kościoła. Powiem rzecz, która zabrzmi brutalnie, ale jest to prawda. W moim życiu spotkałem bardzo niewielu niewierzących, którzy odeszli od wiary po przeczytaniu Marksa, Nietzschego czy Renana, to znaczy nie widziałem „nieba w płomieniach”, o którym pisał Parandowski. Widziałem natomiast bardzo wielu ludzi wierzących, którzy odeszli od Kościoła zrażeni przez katolików i duszpasterzy o ciasnym sercu i wąskim rozumie.

Jego wielkość i wspaniałomyślność właśnie na tym polega, że jest liberalny. Widzicie, że Pan Bóg jest liberałem? To On sprawia, że „słońce świeci nad dobrymi i złymi

Straszna jest ta wolność. Pamiętamy, jak pisał Erich Fromm: ludzie uciekają od wolności i sami, bez przymusu, wybierają sobie Hitlera. Kiedy przed laty czytaliśmy tę książkę, mówiliśmy sobie: nie my; my, Polacy umieraliśmy za wolność. No tak, ale czy wiedzieliśmy wtedy, czym jest wolność?

Gdy mówimy o niebezpieczeństwach konsumpcjonizmu, obwiniamy wolność. Gdy wskazujemy na aborcję, obwiniamy wolność. Gdy szukamy źródeł pornografii, podejrzewamy wolność. [...] niepostrzeżenie wina wolności staje się większa niż wina komunizmu. Czas zamazuje wspomnienia, a wyobraźnia ekscytuje się wizją apokalipsy. Może się mylę, ale często – bardzo często – widzę, jak nasz lęk przed wolnością staje się większy niż lęk przed przemocą.

Jeszcze nie widziałem nikogo, kto stracił wiarę, czytając Marksa, za to widziałem wielu, którzy stracili ją przez kontakt z księżmi.